„Nieswoiste zapalenia jelita (NZJ) to przewlekłe choroby zapalne przebiegające z okresami zaostrzeń i remisji (wyciszenia choroby). Przyczyny tych chorób nie są znane, ale związane są z nieprawidłowym działaniem układu odpornościowego u osób o pewnych, jeszcze nie w pełni zdefiniowanych, predyspozycjach genetycznych. Coraz więcej wiadomo na temat czynników środowiskowych, do których zaliczamy te związane z żywieniem. U wielu chorych na NZJ często obserwuje się niedowagę, u części z nich również niedokrwistość (anemię). Im większe niedożywienie tym trudniejsze leczenie oraz wolniejsze wchodzenie w remisję i trudniejsze jej utrzymanie. Jelito objęte stanem zapalnym gorzej wchłania różne składniki pokarmowe, wywołując lub pogłębiając niedobory żywieniowe. W czasie ostrych rzutów choroby, jak i w lżej przebiegających stanach zapalnych, dochodzi do zwiększonej utraty białka oraz upośledzenia wchłaniania wszystkich składników odżywczych. Stres, towarzyszący chorobie, powoduje większą utratę energii. Niedowaga i niedożywienie osłabia układ odpornościowy, a to czyni jelito bardziej podatnym na infekcje i zaburza jego regenerację. Zaburzenia stanu odżywienia u dzieci mają bardzo istotne znaczenie dla rozwoju fizycznego i psychicznego. Niedobory kaloryczne oraz zbyt niskie stężenia witamin i składników mineralnych należy wyrównywać indywidualnie zbilansowaną dietą, pamiętając, że nie istnieje wspólna dieta dla wszystkich chorych na NZJ.(…)”
Zbyt niskie stężenia składników mineralnych, wywołanych upośledzeniem wchłaniania w nieswoistych zapaleniach jelita, należy wyrównywać indywidualnie zbilansowaną dietą. Sprawdź za pomocą analizy mineralnej włosa EHA, których pierwiastków brakuje w twoim organizmie, aby dobrać optymalny rodzaj terapii dietetycznej.
„Konieczność stosowania diety wzbogaconej w składniki mineralne i witaminy niejednokrotnie istnieje w chorobie Leśniowskiego-Crohna (ch. L-C) jak również we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego (WZJG). Większe prawdopodobieństwo wystąpienia niedoborów dotyczy osób z zajęciem jelita cienkiego, gdyż w nim wchłaniana jest większość składników diety. Poza tym w ch. L-C częściej niż we WZJG chorzy na skutek dolegliwości (silne bóle poposiłkowe) znacznie ograniczają wielkość posiłków. We WZJG do niedoborów witamin i składników mineralnych dochodzi na skutek długich i intensywnych biegunek. Należy również pamiętać, że przyjmowane leki nie pozostają bez wpływu na przyswajanie witamin i składników mineralnych. Stosowana dieta powinna być skonsultowana z lekarzem prowadzącym i dietetykiem, aby opracować metodę uzupełniania niedoborów poszczególnych składników odżywczych.”
ŻELAZO
W NZJ niezwykle istotnym zagadnieniem jest utrzymanie odpowiedniej podaży i przyswajania żelaza. Często zdarza się, że w tych chorobach dochodzi do upośledzonego wchłaniania tego pierwiastka, utraty żelaza z krwią, czego wynikiem są jego niedobory.
Z całej puli żelaza zawartego w organizmie człowieka około 75% znajduje się w metabolicznie aktywnych białkach, czyli: hemoglobinie (krew), mioglobinie (mięśnie), transferynie (transporter żelaza we krwi), niektórych enzymach (cytochromy, katalaza, peroksydaza). Pozostałe 25% jest magazynowane w wątrobie, nerkach, szpiku kostnym oraz śledzionie pod postacią ferrytyny i hemosyderyny. Wbudowane w hemoglobinę żelazo, bierze udział w transporcie tlenu. Żelazo wpływa na odporność organizmu, zapobiega zmęczeniu i niedokrwistości. Bierze udział w tzw. oddychaniu komórkowym. Niedobór tego mikroelementu w organizmie prowadzi do niedokrwistości, obniżenia odporności, zmęczenia, zaburzeń koncentracji, zaburzeń snu oraz zaburzeń regulacji ciepłoty ciała. Przy niedoborach żelaza w czasie ciąży może dochodzić do poronień czy przedwczesnych porodów.
W produktach spożywczych żelazo występuje w dwóch formach chemicznych. Pierwsza z nich to żelazo hemowe, czyli jony Fe 2+, które przenikają do komórek śluzówki. Jony Fe 3+, forma niehemowa żelaza, aby uległy wchłonięciu muszą zostać zredukowane do żelaza hemowego (Fe 2+). Ta reakcja chemiczna zachodzi w żołądku pod wpływem kwasu solnego, a także przy udziale witaminy C. Miejscem wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego do krwiobiegu jest górny odcinek jelita cienkiego (dwunastnica), który w ch. L-C dość często bywa zajęty zmianami zapalnymi.
Biodostępność żelaza
Zależy od pochodzenia produktu spożywczego. Warto mieć na uwadze, że żelazo zawarte w produktach roślinnych jest wykorzystywane w małym stopniu. Wchłanianie żelaza utrudniają niektóre związki chemiczne zawarte w żywności pochodzenia roślinnego. Należą do nich: fityniany (zawarte w otrębach, produktach zbożowych mało przetworzonych), szczawiany (występujące w szpinaku, szczawiu, rabarbarze), taniny z kawy i herbaty, wapń, czy fosforany. Wchłanianie żelaza z produktów roślinnych wynosi od 1% (ze szpinaku) do 5% (z chleba pszennego). Na wchłanianie żelaza niekorzystnie wpływa również nadmiar błonnika. Do czynników ułatwiających wchłanianie żelaza zaliczamy: kwaśną treść żołądkową, witaminę C, czynnik mięsny (meat factor), miedź, kobalt oraz mangan. Wchłanianie żelaza z mięsa sięga blisko 20%.
Zapotrzebowanie na żelazo
Zależy od wieku, płci oraz stanu fizjologicznego organizmu. Najwięcej tego pierwiastka potrzebują niemowlęta w drugiej połowie pierwszego roku życia (11 mg dziennie), młodzież w okresie pokwitania (12-15 mg), kobiety ciężarne (27 mg) i karmiące (10 mg). Należy pamiętać o tym, że kobiety mają większe zapotrzebowanie na żelazo niż mężczyźni, gdyż muszą one uzupełniać straty powstałe podczas miesiączek.”
„(…) U wielu chorych dochodzi do konieczności suplementacji żelaza, gdyż jego podaż z dietą, wchłanianie, jak i straty powodowane krwawieniami powodują jego znaczne niedobory. Wielu pacjentów nie toleruje preparatów żelaza podawanych doustnie i wtedy konieczne jest ich podawanie dożylnie w warunkach szpitalnych.
Wykonując badanie EHA dowiesz się, jaki jest poziom żelaza w Twoim organizmie oraz jego stosunek do miedzi i wapnia.
| Czynniki ułatwiające wchłanianie żelaza: | Czynniki utrudniające wchłanianie żelaza: |
| kwaśna treść żołądkowa | fityniany (zawarte w otrębach, produktach zbożowych mało przetworzonych |
| witamina C | szczawiany (występujące w szpinaku, szczawiu, rabarbarze) |
| czynnik mięsny (meat factor) | taniny z kawy i herbaty |
| miedź | wapń |
| kobalt | fosforany |
| mangan | nadmiar błonnika |
WAPŃ
Ponad 99% wapnia w organizmie dorosłego człowieka jest budulcem kości i zębów, a tylko niespełna 1% pełni inne funkcje. Wapń bierze udział w przewodzeniu nerwowym, w krzepnięciu krwi, utrzymywaniu równowagi kwasowo-zasadowej, w kurczliwości mięśni, w pracy serca i aktywacji niektórych enzymów. Na temat tego jak niezbędny jest wapń dla zdrowia naszych kości pisaliśmy tutaj.
Biodostępność wapnia
Przeciętna absorpcja wapnia z pokarmu waha się od 30 do 40%, a w okresach intensywnego wzrostu, ciąży, laktacji i przy niedoborach w organizmie wzrasta nawet do 75%. Wchłanianie wapnia z przewodu pokarmowego odbywa się przede wszystkim w jelicie cienkim oraz w mniejszej ilości w okrężnicy. Stąd też w okresach zaostrzeń NZJ bardzo często dochodzi do zmniejszonego wchłaniania wapnia, a co za tym idzie jego niedoborów w organizmie, mogących prowadzić do powikłań, takich jak: zaburzenia pracy układu krążenia czy nerwowego, osteopenia, osteoporoza (utrata masy kostnej), osteomalacja (demineralizacja kości prowadząca do ich rozmiękczania i deformacji).
Zapotrzebowanie na wapń
Zależy od wieku, płci i stanu fizjologicznego człowieka. Niemowlęta potrzebują go 300 mg na dobę w pierwszym półroczu i 400 mg w drugim półroczu. Zalecane dzienne spożycie wapnia przez dzieci w wieku 1-3 lat wynosi 500 mg, w wieku 4-6 lat – 700 mg, w wieku 7-9 lat – 800 mg, przez osoby dorosłe 1000 mg. Dla dzieci w wieku 10-18 lat, osób po 50-tym roku życia, jak również ciężarnych i karmiących dzienne zapotrzebowanie na wapń wynosi nawet 1300 mg.
Warto mieć na uwadze, że wapń zawarty w szczawiu i szpinaku, jest trudno dostępny, gdyż jego wchłanianie jest hamowane przez szczawiany.
Mimo iż błonnik hamuje wchłanianie wapnia, nie możemy go całkowicie wykluczyć z diety, gdyż jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego (ułatwia wypróżnienia, korzystnie wpływa na mikroflorę jelitową).
Wykonując badanie EHA dowiesz się, jaki jest poziom wapnia w Twoim organizmie oraz jego stosunek do magnezu, fosforu, potasu, sodu, krzemu i żelaza.
| Czynniki ułatwiające wchłanianie wapnia: | Czynniki utrudniające wchłanianie wapnia: |
| witamina D | fityniany |
| laktoza | szczawiany |
| niektóre aminokwasy | taniny |
| kwasy organiczne | fosforany |
| sole żółciowe | żelazo |
| błonnik |
ŻELAZO KONTRA WAPŃ
W NZJ bardzo często dochodzi do niedoborów jednocześnie wapnia i żelaza oraz innych składników mineralnych i witamin. Żelazo i wapń to elementy diety, które konkurują ze sobą o pierwszeństwo wchłaniania z przewodu pokarmowego. W przypadku konieczności stosowania diety bogatej w oba te minerały, warto zachować kilka zasad żywieniowych.
Dobrym sposobem na lepsze wchłaniane wapnia i żelaza jest niełączenie w jednym posiłku produktów bogatych w wapń z tymi bogatymi w żelazo. Z żywnością obfitującą w żelazo korzystnie jest jadać produkty bogate w witaminę C, która ułatwia jego wchłanianie. Warto też zrezygnować ze zwykłej czarnej herbaty na rzecz herbaty owocowej.
Wykonując badanie EHA dowiesz się, jaki jest stosunek żelaza do wapnia w Twoim organizmie.
| Połączenia korzystne: | Połączenia niekorzystne: |
| jaja + warzywa, soki, herbata owocowa, dżem | jaja + szpinak, kakao, herbata, mleko, sery, jogurty, kefir, maślanka |
| mięsa + warzywa, soki, owoce, herbata owocowa | mięsa + szpinak, rabarbar, kakao, herbata czarna, mleko, sery, jogurt, kefir, maślanka |
| wędliny + warzywa, owoce, dżemy | wędliny + kakao, herbata czarna, mleko, sery, jogurt, kefir, maślanka |
WITAMINA D
Wchłanianie wapnia i fosforu jest uzależnione od witaminy D. Ostatnio jest to temat niezwykle modny, bo doniesienia wykazały, że witamina D może łagodzić stany zapalne. Niedobory witaminy D są powszechne w naszym klimacie, szczególnie, że stosowanie filtrów hamuje jej powstawanie pod wpływem promieniowania ultrafioletowego w skórze. U osób, które nie spożywają dostatecznej ilości ryb oraz produktów mlecznych podaż tej rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy jest dodatkowo ograniczona.
WITAMINA C
„(…) Do lepszego wchłaniania z diety żelaza niehemowego (pochodzącego z produktów roślinnych) niezbędna jest witamina C, czyli kwas askorbinowy. Większość zwierząt syntetyzuje tę substancję, ale człowiekowi musi być dostarczana wraz z pożywieniem.”
SELEN
„(…) Selen konieczny jest do prawidłowego funkcjonowania organizmu, m. in. chroni błony komórkowe przed szkodliwym działaniem wolnych rodników. Niedobór tego pierwiastka stwierdza się u osób z niedożywieniem białkowo-energetycznym oraz osób po usunięciu znacznej części jelita cienkiego. Biodostępność selenu z pożywienia zależy od podaży białek i tłuszczu w diecie, gdyż występuje on głównie w produktach wysokobiałkowych.”
Wykonując badanie EHA dowiesz się, jaki jest poziom selenu w Twoim organizmie. Na temat selenu więcej dowiesz się z artykułu Selen – Twoje życie pełne radości.
Aby zaopatrzyć organizm we właściwą dawkę substancji odżywczych warto wspomóc się odpowiednią suplementacją. Produkty dostępne na stronie: https://www.lifelinediag.eu/produkty/ zapewnią skuteczne wchłanianie wartościowych substancji do organizmu. To produkty bardzo skuteczne, których niewielka ilość pozwoli zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na takie pierwiastki jak cynk, selen czy potas.
Wykorzystano fragmenty:
Urszula Grochowska, Poradnik żywieniowy dla chorych na chorobę Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego, Warszawa, 2013, s. 5, s. 18-23.
